ΚΡΕΒΒΑΤΙΑΝΟΙ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΙ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΙΧΕΛΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ ή ΜΙΧΑΛΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

      Γεννήθηκε στον Κρεββατά το 1821. Ήταν οπλαρχηγός της περιοχής ην επανάσταση του 1866 εκλέχθηκε αρχηγός της Επαρχίας με την ιδιότητα αυτή μετείχε ολόψυχα στον αγώνα κατά των εχθρών. 

      Το 1867, όταν ο Αρίφ πασάς , ξεκίνησε από τη Βιάννο, για να πάει στην Ιεράπετρα κι από εκεί στα Μεραμπελλιώτικα, προς βοήθεια του Ρεσίτ πασά, ο Μιχαλοδημητράκης τον περίμενε στα Βατοπήγαϊδα, όπου και τον καθυστέρησε. Στη συνέχεια τον παρενοχλούσε καθ' όλη τη δαδρομή του προς τα ανατολικά, δίνοντας χρόνο στους άλλους οπλαρχηγούς να οργανώσουν την αντίστασή τους.

       Γενικά έλαβε μέρος σε πολλές μάχες που έγιναν στην περιοχή του κατά τίς οποίες διακρίθηκε για τη γενναιότητα και την ανδρεία του. Πέθανε στο χωριό του , το 1867.

(Γιάννη Χρηστάκη ό.π.).  

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΑΛΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ

          Γιος του Γεωργίου Μιχαλοδημητράκη πήρε μέρος στην επανάσταση του 1878 αλλά και στους μετέπειτα αγώνες κατά των Τούρκων μέχρι την απελευθέρωση της Κρήτης. Παρέμεινε στη συνέχεια στον Κρεββατά, παντρεύτηκε την κόρη του Καπετάν Γιαννίκου από τα Αμιρά και δημιούργησε οικογένεια με πολλά παιδιά. Η μεγαλύτερη κόρη του, Καλλιόπη, παντρεύτηκε με τον Ματθαίο Λουλάκη από τα Αμιρά, γιο του επίσης οπλαρχηγού Σταύρου Λουλάκη για να αποδοθεί στην ίδια η ονομασία της Καπετάνισσας. Το έλεγε και η ίδια όταν καβαλικεύοντας το κοκκινότριχο, δυνατό και γρήγορο μουλάρι της έλεγε: Εγώ μωρέ είμαι κόρη του καπετάν Μιχαλοδημήτρη. Το 1926, η πληροφορία ότι ο συγχωριανός τους Γεώργιος Αγαπάκης ( του Χαχαντή) είχε δημιουργήσει σχέσεις με μια από τις κόρες του Μιχαλοδημητράκη, θεωρήθηκε οικογενειακή προσβολή και ο αδελφός της Νίκος τον σκότωσε,

            Το γεγονός αυτό, που αποδοκιμάστηκε από τους κατοίκους του Κρεββατά και των γύρω χωριών και υποχρέωσε την οικογένεια του Μιχαλοδημητράκη να εγκαταλείψει το χωριό τους και να εγκατασταθεί στο χωριό Αγιά  Φωτιά.

ΠΗΓΗ: Άρθρο του Γεωργίου Χρηστάκη που δημοσιεύτηκε στις Βιαννίτικες Ρίζες έκδοση της Ι.Λ.Α.Ε.Β. το 2008.

ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΚΡΕΒΒΑΤΙΑΝΩΝ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΧΟΛΙΕΣ

ΤΩΝ ΚΡΕΒΒΑΤΙΑΝΩΝ

Του Νίκου Διακάκη συν/χου δάσκαλου

Οι κάτοικοι του Κρεββατά ήσαν σχεδόν όλοι γεωργοί. Έσπερναν κριθάρι, σιτάρι, κουκιά, φακή και μερικές φορές ρεβίθια. Έσπερναν ταγή για τα μεταφορικά τους μέσα, το γάιδαρο ή το μουλάρι, καθώς ρόβι για τα βόδια και τις αγελάδες τους. Έσπερναν λινάρι για την ενδυμασία τους αλλά και για κλινοσκεπάσματα. Έτρεφαν εκτός από τα βόδια για το όργωμα και το γάιδαρο ή το μουλάρι για τις μεταφορές, δυο ή τρεις αίγες και πρόβατα για το γάλα, για κρέας από τα ρίφια και τ' αρνιά τους αλλά και για το μαλλί των προβάτων. Έτρεφαν κότες για αυγά και κρέας καθώς και κουνέλια. Στα περβόλια τους καλλιεργούσαν χειμερινά και καλοκαιρινά λαχανικά όλων των ειδών. Φρούτα στον Κρεββατά είχαν αρκετά, ρόγδια, δέσπολα, αλλά και πορτοκάλια, σύκα, σταφύλια και απίδια. Για λεμόνι στο φαγητό, πολλές φορές χρησιμοποιούσαν νεράντζια ή τα άγουρα σταφύλια, την αγγουρίδα. Οι γυναίκες στο τέλος της Άνοιξης μέχρι τις αρχές του Καλοκαιριού ασχολούνταν με το μεταξαριό. Αξιοποιούσαν το μετάξι που έβγαζαν για δικά τους και των ανδρών επίσημη ενδυμασία, αλλά και για πολλά από τα προικιά των κοριτσιών τους.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ:

         1. Γιατροί.

         α. Στον Κρεββατά γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στην Αθήνα ο Νικόλαος Κονδυλάκης. Στις σπουδές του τον βοήθησε οικονομικά ο Νικόλαος Ζωάκης και τον πάντρεψε με την κόρη του Στυλιανή. Την ιατρική του άσκησε στον Άγιο Βασίλη.

         β.Γέννημα και θρέμμα του Κρεββατά ήταν ο Ιωάννης Μαρής. Τον σπούδασαν οι γονείς και τ' αδέλφια του. Την ιατρική του άσκησε με έδρα τα Αμιρά.

         γ. Στον Κρεββατά γεννήθηκε και ο γιατρός Χριστόφορος Παπάΐωάννου, γιος του παπα-Γιάννη Ζωάκη ή παπα-Ροϊδη. Μετά τις ιατρικές του σπουδές έκανε ειδικότητα στη χειρουργική στη Γερμανία. Παντρεύτηκε στη συνέχεια και εγκαταστάθηκε στην Ιεράπετρα, σε δική του κλινική, αλλάζοντας το επώνυμο του σε Παπαϊωάννου.

        δ. Από τον Κρεββατά κατάγονται και οι γιατροί Γιώργος και Μανόλης (πέθανε πρόωρα το 2008) Ζώης, παιδιά του δικηγόρου Σπύρου Ζώη και της δασκάλας Αθηνάς Βετουλάκη.

         ε. Κρεββατιανός στην καταγωγή είναι και ο παιδίατρος Μάνθος Αγγελάκης, γιος του Μανόλη Αγγελάκη κι εγγονός του πολυκαταστηματάρχη, όπως θα αναφερθεί πιο κάτω, Μαθιού Αγγελάκη ή Ζουριδομαθιού.

     2. Δικηγόροι:

         α. Δημήτριος Κονδυλάκης,. Αδελφός του γιατρού Νικολάου Κονδυλάκη, γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Κρεββατά. Τέλειωσε τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, παντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε στον Άγιο Βασίλειο, όπου διατηρούσε και το Γραφείο του.

         β. Σπύρος Ζωάκης ή Ζώης. Κι αυτός γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Κρεββατά. Σπούδασε Νομικά, παντρεύτηκε με τη δασκάλα Αθηνά Βετουλάκη και εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο, όπου άσκησε τη δικηγορία.

       Δυο ατυχείς φοιτητές της Νομικής.

        α . Ιωάννης Μαρκόπουλος. Ευφυής και άριστος μαθητής , μετά το Γυμνάσιο εγγράφεται στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης, Για να καλύπτει τα έξοδα σπουδών του κατατάσσεται στη Χωροφυλακή, αλλά το κίνημα του Βενιζέλου το 1935 έκρινε την τύχη του. Η δικτατορία του Μεταξά απέλυσε τους Κρήτες χωροφύλακες κι έστειλε στη φυλακή το Γιάννη Μαρκόπουλο. Ο πόλεμος του 1940, η κατοχή και ο εμφύλιος βρίσκουν το Γ. Μ. Στην αριστερή παράταξη. Οι διώξεις που υπέστη, οι φυλακίσεις, οι εξορίες και το άσθμα που τον βασάνιζε επέφεραν νωρίς το θάνατο του.

        β. Μιχαήλ Στ. Ζωάκης. Άριστος, ευφυής και χαρισματικός μαθητής, μετά το Γυμνάσιο, εγγράφεται στη Νομική Σχολή Αθηνών. Ο πόλεμος του 1940 τον υποχρέωσε να διακόψει τις σπουδές του. Αργότερα βρέθηκε κι αυτός στην αριστερή παράταξη, δεν του επιτράπηκε να συνεχίσει τις σπουδές του κι έμεινε χωρίς πτυχίο.

      3. Ιερείς.

       Η ενορία του Κρεββατά διακονήθηκε από Κρεββατιανούς ιερείς.

        α. Γρηγόρης Κονδυλάκης , πατέρας του Νικολάου και του Δημήτρη Κονδυλάκη, γιατρού και δικηγόρου αντίστοιχα.

        β. Παπά Γιάννη Ζωάκη ή παπά Ροΐδης, πατέρας του γιατρού Παπαϊωάννου.  

        γ. Παπά Κωστής Αγγελάκης, που πέθανε νωρίς και οι κάτοικοι τον έκλαψαν πολύ.

         δ. Παπά Νικολής Κονδυλάκης. Χειροτονήθηκε ιερέας στον Πεύκο και σήμερα εξυπηρετεί και άλλες ενορίες.

       Μετά από το θάνατο του παπά Κωστή Αγγελάκη στον Κρεββατά υπηρέτησαν ιερείς από τα γειτονικά χωριά, ο παπά Μαθιός από το Κεφαλοβρύσι, ο παπά Λεωνίδας από τον Βαχό, ο παπά Αντώνης από το Λουτράκι, ο παπά Δημήτρης από τα Αμιρά κ.ά.

4.   Δάσκαλοι-Καθηγητές

         Στον Κρεββατά γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και φοίτησαν στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου οι Νίκος Διακάκης, Γιάννης Βαρδονικολάκης, Γιάννης Διακάκης. Και η Στέλλα Αγγελάκη που φοίτησε στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Ρόδου. Υπηρέτησαν σε διάφορα σχολεία της Κρήτης αλλά και έξω από αυτή.

        Συνταξιούχοι σήμερα οι τρεις πρώτοι ζουν στα Χανιά ο Νίκος Διακάκης και η Στέλλα Αγγελάκη, ο Γιάννης Βαρδονικολάκης στην Αθήνα, ενώ ο Γιάννης Διακάκης υπηρετεί στο Δημοτικό Σχολείο Άρβης. Ο Νίκος Διακάκης πέτυχε σε εκπαιδευτικό διαγωνισμό και διορίστηκε επιθεωρητής δημοτικών σχολείων στην Δ' περιφέρεια Χανίων, με έδρα την Κίσαμο. Μετά από 3 χρόνια έχασε τη θέση του και γύρισε στο σχολείο του ως Διευθυντής.

Κρεββατιανός όμως δάσκαλος είναι και ο από το Βραχάσι καταγόμενος Μιχάλης Κυπριωτάκης. Υπηρέτησε πολλά χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο Κρεββατά, παντρεύτηκε με Κρεββατιανή και πρωτοστάτησε στις ποικιλόμορφες εκδηλώσεις του χωριού.

Στον Κρεββατά γεννήθηκε κι εκεί έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο καθηγητής Γιώργος Κονδυλάκης, γιος του πολυάσχολου και δημιουργικού Χαρή και της Σοφίας Κονδυλάκη.

5.   Υπάλληλοι σε διάφορες υπηρεσίες

Χρυσόστομος Μ. Αγγελάκης και Μύρων Α. Αγγελάκης υπηρέτησαν στον ΟΤΕ, πέθαναν όμως και οι δυο πολύ νωρίς. Ο Χρυσόστομος Αγγελάκης και ο Εμμ. Ν. Αγγελάκης υπηρέτησαν στην Χωροφυλακή και διαμένουν με τις οικογένειές τους ο πρώτος Κομοτηνή και ο δεύτερος στη Θεσσαλονίκη.

Επιστήμονες και υπάλληλοι με καταγωγή τον Κρεββατά υπάρχουν και πολλοί άλλοι, ιδιαίτερα νέοι. Η επί πολλά χρόνια απομάκρυνσή μου από το χωριό μας δε μου δίνουν τη δυνατότητα να είμαι ενήμερος για τις δραστηριότητες των νέων με καταγωγή τον Κρεββατά. Εύχομαι σε όλους καλή δύναμη στο έργο τους και μια πρόσθετη ευχή. Να μην ξεχνάνε το όμορφο χωριό των παππούδων τους.

6.    Οικοδόμοι (χτίστες)

        Για την οικοδομή είχαμε πολλούς τεχνίτες.

        Καλλιτέχνης στο τέλειο χτίρι, ήταν ο Νικόλαος Ζωάκης με το παρανόμι Καλόγερος. Σε μια πόλη θα ήταν περιζήτητος για μαντρότοιχους ή ξερολιθιές. Ο Κωστής Αγγελάκης, που αργότερα χειροτονήθηκε εφημέριος του χωριού. Ο Γεώργιος και Μανόλης (αδελφοί) Ζωάκης.

       Ο Μανόλης (της παπαδιάς) Αγγελάκης και αργότερα οι μπετατζήδες Βασίλης Διακάκης και Γιάννης Αγγελάκης.

          7. Έμποροι-καφετζήδες

         Οι έμποροι στον Κρεββατά συνδύαζαν περισσότερες ασχολίες στον ίδιο χώρο. Το καφενείο ήταν και ψιλικατζίδικο. Πουλούσε και τρόφιμα (ρύζι, μακαρόνια, ζάχαρη, κρασί, χαρτικά κ.ά.), καθώς και υφάσματα. Γινόταν περιστασιακά, κασάπικο και μαγειρείο. Τέτοια μαγαζιά ήσαν:

      α. Του Μαθιού Αγγελάκη (τσαγκάρικο, ψιλικατζίδικο, καφενείο, κασάπικο και μαγειρείο).

      β. Του Μανώλη Ν. Ζωάκη (καφενείο, υφάσματα, τρόφιμα),

      γ. Του Γεωργίου Μαρή (υφάσματα, τρόφιμα, εμπορία λαδιού, χαρούπιών κλπ),

      δ. Του Μανόλη Ζωάκη (καφενείο, τρόφιμα, κουρείο),

      ε. Του Ιωάννη Π. Αγγελάκη (καφενείο, τρόφιμα, ψιλικά).

      στ. Του Βάσου Ζωάκη. Τους περισσότερους μήνες έμενε στον Προφήτη Ηλία, περιοχή Βαχού. Εξυπηρετούσε τους εκεί παραγωγούς το χειμώνα που έσπερναν ή μάζευαν ελιές και το καλοκαίρι που θέριζαν κι αλώνιζαν.

        8. Βοσκοί.

       Ένας ήταν ο συστηματικός βοσκός, με κατσίκες κυρίως στη θέση Αστοιβιδερό της περιφέρειας Βαχού, ο Στυλιανός Γιαλιαδάκης από το Κεφαλοβρύσι που παντρεύτηκε κι έμενε στον Κρεββατά. Βοηθούς στο κοπάδι του είχε τις πέντε θυγατέρες του που έφευγαν από την μάντρα, μόνο όταν παντρεύονταν.

7.   Οργανοπαίχτες:

         Μανόλης Καργιολάκης (ή Μεγκράνης), λύρα.

        Μιχάλης Κυπριωτάκης, ο δάσκαλος. Έπαιζε βιολί και μαντολίνο.

        Νίκος Διακάκης, βιολί.

8.   Χορευτές.

        Φημισμένους χορευτές δεν έβγαλε το χωριό μας. Τους βασικούς όμως χορούς (πεντοζάλη, χανιώτη, καλαματιανό και πηδηχτό) τους χόρευαν τα περισσότερα κορίτσια και αρκετά αγόρια. Χόρευαν και τους ευρωπαϊκούς (ταγκό και βαλς).

9.   Ψάλτες

      Νικόλαος Μαρκόπουλος Γεώργιος Ζωάκης (Γεωργαλένιος)

        Μιχάλης Κυπριωτάκης, πρωτοψάλτης ο ίδιος αλλά φρόντιζε και είχε δίπλα του στο αναλόγιο τους μαθητές του Γυμνασίου και άλλα παιδιά. Έτσι σχεδόν όλα τα αγόρια του χωριού έψαλαν. Διακρινόταν ως καλλίφωνος ο Μύρων Αγγελάκης και ο Στυλιανός Καρακωσταντάκης, αλλά πολλές φορές έψαλαν και ο Πέτρος Ζωάκης, ο Νικόλαος Κονδυλάκης (χειροτονήθηκε αργότερα ιερέας), ο Γεώργιος Κονδυλάκης ενώ συνεχίζει επί πολλά χρόνια να ψάλει στην εκκλησιά του Άη Γιάννη ο Μανόλης του παπά Κωστή Αγγελάκη.

10.Θέατρο στο χωριό.

       Το θέατρο στο χωριό έπαιζε σπουδαίο ρόλο. Οργανωτής, καθοδηγητής και εκτελεστής των παραστάσεων ήταν ο δάσκαλος μας Μιχάλης Κυπριωτάκης. Για ηθοποιούς διάλεγε τους πιο ικανούς μαθητές, αλλά και απλούς νέους του χωριού που απέδιδαν με επιτυχία το ρόλο τους.

   Στο έργο 'Αθανάσιος Διάκος', το ρόλο του Διάκου τον είχε ο Μιχάλης Στ. Ζωάκης  και τον απέδιδε με μεγάλη επιτυχία.

    Στο έργο 'Γκόλφω', την Γκόλφω υποδυόταν ο Μιχ. Στ. Ζωάκης, ενώ το ρόλο του αρραβωνιαστικού της Γκόλφω τον είχε ο Δημήτρης Αγγελάκης που διατήρησε μετά το όνομα Τάσος.

     Στο έργο 'Σμαράγδω' τη Σμαράγδω υποδυόταν η Στέλλα Γ. Αγγελάκη, τελειόφοιτος, τότε, του Γυμνασίου και τον αδελφό της υποδυόταν ο Μύρων Αγγελάκης.

      Εκτός από τις θεατρικές παραστάσεις των συγχωριανών μας, είχαμε και τον περιοδεύοντα Καραγκιόζη και παραστάσεις με ακροβάτες ή θιάσους με θαυματοποιούς, ταχυδακτυλουργούς, σιδεροφαγάδες κουταλιανούς:. «σίδερα μασάει ο Κουταλιανός, τρεμει σαν το ψάρι στην κυρά του εμπρός»

      13. Συμμετοχή στους Εθνικούς αγώνες.

       Σημαντική ήταν η συμμετοχή των κατοίκων του Κρεββατά σε όλους τους Εθνικούς αγώνες και πολλοί από αυτούς διακρίθηκαν για τη προσφορά τους. Περιορίζομαι μονάχα στην αναφορά μου στο γενναίο, στους αγώνες κατά των Τούρκων Γεώργιο Μιχαλοδημητράκη και στον αγώνα κατά των Γερμανών Γιάννη Μαρκόπουλο.

ΠΗΓΗ: Βιαννίτικες ρίζες. Έκδοση  Ι.Λ.Α.Ε.Β. τεύχος 3 Ηράκλειο 2010